Κύκλος της ζωής

     Η δημοτική μας παράδοση, μας ανοίγει το δρόμο της αυτογνωσίας. Μέσα σ’  αυτή καθρεφτίζεται η ψυχή μας. Αποτελεί την πιο γνήσια και αυθόρμητη έκφραση των σκέψεων, των συναισθημάτων, των αντιλήψεων μας.

        Θεωρώντας όλα αυτά πολύ σημαντικά και στα πλαίσια του προγράμματος της Ευέλικτης ζώνης τα παιδιά του ΣΤ1, ασχολήθηκαν με το θέμα αυτό συλλέγοντας αρκετά στοιχεία μέσα απ’  τη δημοτική μας παράδοση:  ήθη , έθιμα, δημοτικά τραγούδια κλπ καλύπτοντας  μεγάλα γεγονότα σταθμούς της ζωής του ανθρώπου : γέννηση – γάμος – θάνατος.

        Το πρώτο μέρος της εργασίας, αναφέρεται στη γέννηση – βάφτιση μέχρι και την παιδική ηλικία, με αναφορές σε ήθη, έθιμα, τραγούδια ( νανουρίσματα – ταχταρίσματα – παραδοσιακά παιχνίδια ) κλπ.

Κανιαδάκη Βασιλεία – Δασκάλα ΣΤ1

A΄   Γέννηση

        Η γέννηση ενός παιδιού αποτελούσε ένα πολύ σημαντικό γεγονός  - σύμβολο της συνέχειας της ίδιας της ζωής και γέμιζε χαρά την οικογένεια καταξιώνοντας την στην κοινωνία και δίνοντας περιεχόμενο και νόημα στη ζωή της.  Ωστόσο επικρατούσαν κάποιες ιδιαίτερες αντιλήψεις σχετικές με το φύλο του παιδιού, τη λεχώνα μητέρα, τη μέρα γέννησης κλπ. Τα κορίτσια  τα θεωρούσαν αναγκαίο κακό ενώ τα αγόρια ευτυχία, σιγουριά για το μέλλον. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αν σε μια οικογένεια είχαν γεννηθεί 2,3, ή 4 κορίτσια, το όνομα που δινόταν στο τελευταίο, στη σειρά, κορίτσι ήταν Σταμάτα ή Αγορίτσα, καθορίζοντας έτσι την επιθυμία των γονιών να σταματήσουν να γεννιούνται κορίτσια ή το επόμενο μωρό να είναι αγόρι.

        Πρωταγωνίστρια στη γέννα ήταν η μαμή. Αυτή ασχολιόταν με τις προετοιμασίες της γέννας και καθόριζε το πότε θα γεννήσει η γυναίκα. Ήταν μεγάλη σε ηλικία και είχε μαθητεύσει κοντά σε κάποια άλλη πρακτική μαμή. Έμενε κοντά στην γυναίκα, όσο κρατούσε ο τοκετός αλλά και μερικές μέρες μετά για να περιποιηθεί τόσο την ίδια όσο και το μωρό. Έπαιρνε στην αγκαλιά της το νεογέννητο και το παρουσίαζε στους συγγενείς δίνοντας  «συχαρίκια»  και παίρνοντας το φιλοδώρημα.

Η λεχώνα έμενε σε ξεχωριστό δωμάτιο με το μωρό της, ενώ έξω απ’ την πόρτα του δωματίου της ήταν απλωμένα ένα μεγάλο προσόψι με μια καδένα που προειδοποιούσε όλους ότι υπάρχει λεχώνα στο σπίτι. Βέβαια οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες «θωράκιζαν» τη λεχώνα και το μωρό μ’ ένα σωρό αλεξητήρια της βασκανίας για να τους προφυλάξουν απ’ το κακό μάτι. Έτσι ένας κόκκινος φιόγκος στην ρόμπα της λεχώνας με μια σκελίδα σκόρδο, καθώς και στη σκούφια του μωρού, ένα φλουρί, ένα μάτι, ήταν συνηθισμένα παρελκόμενα μέχρι το σαράντισμα. Δίπλα στο νεογέννητο μωρό τοποθετούσαν δίσκο με ένα αυγό, λίγη ζάχαρη τυλιγμένα σε μπαμπάκι. Έτσι  εύχονταν στο μωρό να γίνει έξυπνο, - το μυαλό του να  «γεννάει», να έχει γλυκιά ζωή και να ζήσει πολλά χρόνια, ώστε τα μαλλιά του να γίνουν άσπρα σαν το μπαμπάκι.

        Το τρίτο βράδυ πίστευαν ότι επισκέπτονταν το μωρό οι μοίρες. Τοποθετούσαν δίπλα στην κούνια του, γλυκό του κουταλιού ή μέλι ώστε να  « γλυκαθούν » οι μοίρες και να δώσουν πολλά    « καλά » στο μωρό.

        Για 40 ημέρες η λεχώνα δεν έβγαινε έξω και δεν έμενε ούτε λεπτό μονάχη. Μετά το σαραντάμερο, η πρώτη έξοδος ήταν στην εκκλησία όπου πήγαινε μαζί με το μωρό να πάρει την ευχή.

        Υπήρχε και εθιμική πρόβλεψη για το μέλλον του παιδιού, ανάλογα με την ημέρα γέννησής του :

Δευτέρα, Τρίτη πλούσιος

Τετάρτη κακογραμμένος

Πέμπτη  κακορίζικος

Παρασκευή ο ξένος

και το Σάββατο αντρειωμένος 

                                                                        ή 

Δευτέρα γεννιέται τ’ άμοιρο

Τρίτη τ’ αντρειωμένο

Τετάρτη το πολύχρονο

Πέμπτη το κακορίζικο

και Παρασκευή το ξένο

και το Σάββατο το καλομοιριασμένο.

( Έλενα Δικονυμάκη, Ιωάννα Καραπλή, Κρίστα Καρατέγου )

ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ

        Η μητέρα παίρνοντας αγκαλιά το νεογέννητο μωρό της, πλημμυρισμένη από απέραντη αγάπη, τρυφερότητα και στοργή γινόταν ποιήτρια αραδιάζοντας η ίδια αυτοσχέδιους στίχους καθώς νανούριζε , ταχτάριζε ή κανάκευε το μωρό της.  Πρόκειται για αληθινά αριστουργήματα γεμάτα ευαισθησία και γλύκα που φανερώνουν την τρυφερότητα της μητρικής καρδιάς και εκφράζουν σε όλη τη μεγαλοπρέπεια το μεγαλείο της μητρότητας.

Κοιμάται το γαρίφαλο

κοντά στη μαντζουράνα

κοιμάται το παιδάκι μου

με την καλή του μάνα

( Ακριβή Καρατέγου)

Κοιμήσου συ , μωράκι μου σε κούνια καρυδένια,

σε ρουχαλάκια κεντητά και μαργαριταρένια.

Έλα Χριστέ και Παναγιά και πάρ’ το στους μπαξέδες

και γέμισε τους κόρφους του λουλούδια μενεξέδες.

Κοιμήσου συ παιδάκι μου κι η μοίρα σου δουλεύει

και το καλό σου ριζικό σου κουβαλεί και φέρνει.

Κοιμάται νιο, κοιμάται νιο , κοιμάται νιο φεγγάρι

κοιμάται το παιδάκι μου στ’  άσπρο του μαξιλάρι.

Ο ύπνος τρέφει τα μωρό κι υγειά τα μεγαλώνει

και η κυρά η Παναγιά, τα καλοξημερώνει.

Κοιμήσου αστρί, κοιμήσου αυγή, κοιμήσου νιο φεγγάρι.

Κοιμήσου που να σε χαρεί ο νιος που θα σε πάρει.

Κοιμήσου και παρήγγειλα στη Πόλη τα χρυσά σου

στη Βενετιά τα ρούχα σου  και τα διαμαντικά σου.

Κοιμήσου που σου ράβουνε το πάπλωμα στην Πόλη

και που σου το τελειώνουμε σαράντα δυο μαστόροι.

Στη μέση βάνουν τον αϊτό, στην άκρη το παγόνι,

νάνι του ρήγα το παιδί, του βασιλιά τ’  αγγόνι.

Κοιμήσου και παρήγγειλα παπούτσια στον τσαγκάρη

να σου τα κάνει κόκκινα με το μαργαριτάρι.

Κοιμήσου μες στην κούνια σου και στα παχιά πανιά σου,

κι η Παναγιά η Δέσποινα να είναι η συντροφιά σου.

( Δήμητρα Τζελίλι )

Νάνι του Ρήγα το παιδί

του βασιλιά τ’  αγγόνι

Νάνι του κήπου η πασχαλιά

του Μάη χελιδόνι.

Κοιμήσου φως της χαραυγής

κι απ’  το χρυσό Απρίλη

κι η Παναγιά στον ύπνο σου

χαμογελά στα χείλη.

( Ιωάννα Καραπλή)

Κοιμήσου , εσύ ομορφούλη μου, κοιμήσου…

Τον ύπνο φέρνω σου, από κήπων μονοπάτια.

Τις πράσινες κληματαριές στα γαλάζια σου μάτια…

Κοιμήσου, εσύ ομορφούλη μου, κοιμήσου

και στ’  αγγελούδια να γελάει η ψυχή σου…

Νάνι μου εσύ…

( Άρμπερ Τσαπόκου )

Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά

έλα πάρε και τούτο

μικρό – μικρό σου το ‘δωσα

μεγάλο φέρε μου το.

Μεγάλο σαν ψηλό βουνό

ίσιο σαν κυπαρίσσι

και οι κλώνοι του ν’  απλώνονται

σ’  ανατολή και δύση.

( Άκης Πανόπουλος )

Νάνι νάνι το μωρό μου

νάνι νάνι το μικρό μου.

Το μικρό μου το παιδάκι

το μικρό καρδερινάκι.

Έλα ύπνε πάρε το μικρό παιδί

δώσ’ του όνειρα να δει

που τελειώνουν το πρωί.

( Ιωάννα Κουκά )

ΤΑΧΤΑΡΊΣΜΑΤΑ

Εκτός από τα νανουρίσματα, η μητέρα κρατώντας στην αγκαλιά της το μωρό, τραγουδούσε μικρά ρυθμικά τραγουδάκια, γνωστά ως «ταχταρίσματα» ή «κανακέματα». 

Νταχτιρντί του λέγανε

και μου το παντρεύανε

και του δίνανε προικιά

ένα κόσκινο φλουριά

και του δίνανε προικιό

ένα γάιδαρο κουτσό.

Και του δίναν’  αντιπροίκι

έναν τρίφτη και ένα μπρίκι.

                                                            (Ιωάννα Καραπλή) 

Νταχτιρντί του λέγανε  και μου το παντρεύανε

νταχτιρντί και νταχτιρντό  το δικό μου το μωρό.

(Ακριβή Καρατέγου)

Το παιδί θέλει χορό

τα βιολιά δεν είναι εδώ.

Μου ‘πανε πως είν’  στη Χιο..

Ποιον θα στείλω να τα βρω;

Μου ‘πανε πως είν’  στην Πάρο…

Ποιον θα στείλω να τα πάρω;

Στείλε μήνυμα στην Πόλη

πεζοδρόμο στη Μεθώνη

για να φέρει τα βιολιά

να χορέψουν τα παιδιά.

Κι όποιος πάει να τα φέρει

χίλια τάλιρα στο χέρι.

Κι άλλα δέκα στο μαντίλι

για του δράκου το χατίρι.

( Γρηγόρης Παπασπύρος ) 

Το παιδάκι μου το ρούσο

θα τ’  αλλάξω, θα το λούσω.

Θα το πλύνω, σα τ’  ασπρίσω

θα το μοσχοσαπουνίσω

θα το στείλω στο σχολειό

μα μάθει πένα κι αργαλειό.

Θα το στείλω στη δασκάλα

να είν’  καλύτερο από τ’  άλλα.

Να το δείρει η δασκάλα με κλωνάρι μαντζουράνα.

Έλα έλα να σου πω τι μου είπε ο λαγός.

Είπε μου να  σ’  αγαπώ και να μη στο μαρτυρώ.

Τίλι τίλι, τιλιλάκια

και κλωστές και κουβαράκια

στης κορούλας μου τ’  αυτάκια.

Το παιδί μου το μικρό

μοναχό κυλάει τ’  αυγό

και κανείς δεν το βοηθά.

Μόν’ η πέρδικα και ο αϊτός

και της Παναγιάς ο Γιος.

( Άκης Πανόπουλος )

Τα δικά μας νανουρίσματα – ταχταρίσματα …

Τα παιδιά αυτοσχεδιάζοντας, έφτιαξαν τα δικά τους νανουρίσματα ή ταχταρίσματα με κωμικό αλλά και τρυφερό περιεχόμενο. 

Νανουρίσματα

Νάνι – νάνι το μωρό.

Αστεράκι μου λαμπρό.

Έλα ύπνε πάρε μου  το

και μεγάλο φέρε μου το.

( Μανιόλα Βάτα ) 

Νάνι – νάνι το μωρό.

Έλα ύπνε πάρτο μου

και στ’ αστέρια βάλτο μου.

Κι όταν θα ξυπνήσει αυτό,

θα το δω και θα χαρώ.

( Τζουλιάνο Φετσάνι ) 

Θάλασσα έλα πάρε το

γλυκά και κοιμησέ το,

στα κύματα τα γαλανά

και στα νερά τα καθαρά.

Ακούγοντας τους ήχους σου

γλυκά νανούρισέ το,

να ηρεμήσει να κοιμηθεί

γλυκά στην αγκαλιά σου.

( Ακριβή Καρατέγου ) 

Κοιμήσου μωρό μου εσύ γλυκό

και θα σου τάξω όλο τον κόσμο εγώ 

προίκα θα σου δώσω εγώ μεγάλη

σαν κοιμηθείς μες στην αγκάλη 

παρ’ το ύπνε, κοίμισέ το

και μεγάλο γύρισέ το 

ψηλό σαν κυπαρίσσι

και ροδομάγουλο σαν την παπαρούνα π’ ανθίζει….

( Κρίστα Καρατέγου )

Έλα ύπνε πάρε μου το

και μεγάλο φέρε μου το.

Όμορφο και παλικάρι,

φέρε μου το, το καμάρι.

κάθε πόνος του να γιάνει

το μωρό μου νάνι, νάνι.

( Δήμητρα Τζελίλι ) 

Νάνι, νάνι το μωρό

κει στα άστρα να το δω

με φλουριά να το στολίσω

και να το χαρώ

( Σπυριδούλα Μάρκου ) 

Κοιμήσου αγγελούδι μου

κι η Παναγιά μαζί σου.

Κοιμήσου λουλουδάκι μου

σαν άρχοντας κοιμήσου.

Κοιμήσου φως της χαραυγής

κοιμήσου άστρο της αυγής.

( Ιωάννα Καραπλή ) 

Κοιμήσου άστρο της αυγής

της θάλασσας πετράδι.

που λάμπεις σαν κει ψηλά

το χρυσαφί φεγγάρι.

( Μαρία Γκαϊνταντζή ) 

Έλα ροδαυγή

ξύπνα το παιδί.

Ξύπνα το μωρό

να μου το χαρώ.

Ξύπνα το λουλούδι

το ξεπεταρούδι.

που γελάει και κλαίει

και λογάκια λέει.

( Όλγα Παρασκευοπούλου ) 

Ύπνε έλα κι από δω

και πάρε μου το γιο μου

να τον φροντίσεις,

δυνατό, μεγάλο να τον κάνεις.

Και στο σχολειό να τον πας

και έξυπνος να γίνει.

( Πάνος Φλώρος )

Ταχταρίσματα 

Το παιδί μου το μικρό

το μικρό, μικρό, μικρό,

πότε βγήκ’  απ’  τ’ αυγό;

που μιλά και μπουσουλά

και τον κόσμο του χαλά;

( Άκης Πανόπουλος ) 

Νταχτιρντί νταχτιρντό

το παιδί μου το μικρό.

Μες στην εκκλησιά γαμπρό,

να το δω να το χαρώ.

( Σάρα Ρένια ) 

Νταχτιρντί νταχτιρντό,

το δικό μου το μωρό

σαν το μέλι είν’  γλυκό.

Το μωρό μου το καλό

να ‘ναι πάντοτε γερό.

( Ιωάννα Κουκά )

ΒΑΠΤΙΣΗ

Όταν το μωρό γινόταν 40 ημερών, ο πατέρας πήγαινε στον κουμπάρο που του στεφάνωσε και τον ρωτούσε αν ήθελε να βαφτίσει το μωρό. Ο κουμπάρος δικαιούταν να βαφτίσει το πρώτο μωρό της οικογένειας. Ο νονός είχε την υποχρέωση να προσφέρει στο νεοφώτιστο, τον βαφτιστικό σταυρό που θα συντρόφευε το παιδί σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Επίσης ψώνιζε τα βαφτιστικά ρούχα και ένα δώρο για τη μητέρα. Δώρα ψώνιζε και η μητέρα για το νονό του παιδιού.

        Την ημέρα της βάφτισης το μωρό το έφερνε στην εκκλησία κάποιος συγγενής και το έπαιρνε ο νονός. Οι γονείς του παιδιού δεν πήγαιναν στην εκκλησία. Μόλις ο νονός έδινε το όνομα στο μωρό, τα παιδιά που παρευρίσκονταν στην εκκλησία έτρεχαν στους γονείς για τα συχαρίκια, για ν’  αναγγείλουν δηλ. τ’ όνομα και να πάρουν χρήματα. Όταν τελείωνε η τελετή, μοίραζαν γλυκά, χρήματα και μικρά σταυρουδάκια ή μαρτυρίκια όπως λέγονταν. Αυτό σήμαινε ότι ο νονός, που φρόντιζε να μοιραστούν στον κόσμο, ήθελε «μάρτυρες» στο μυστήριο της βάφτισης.

        Όταν τελείωνε το μυστήριο ο νονός πήγαινε το μωρό στο σπίτι.  Η μητέρα έκανε τρεις μετάνοιες κι αφού του φιλούσε το χέρι έπαιρνε το νεοφώτιστο.

 __ Ο νονός έλεγε : « Σου παραδίδω το βαφτιστικό μου. Να το προσέξεις σαν τα μάτια σου απ’ τη φωτιά κι απ’ όλα τα κακά.»   Το έθιμο αυτό υπάρχει ακόμα και τώρα και οι μετάνοιες γίνονται μπροστά στο Άγιο Βήμα, στην εκκλησία.

Ακολουθούσε το γλέντι στο σπίτι της  οικογένειας.

       Το νερό της κολυμπήθρας το έχυναν σε κάποιο καθαρό « απάτητο » μέρος ή στη θάλασσα. Η μητέρα σκούπιζε την κολυμπήθρα μ’ ένα ύφασμα. Το πανί αυτό το τύλιγε πάνω σε μια πέτρα και το έριχνε στη θάλασσα. Το μωρό έπρεπε να μείνει με το « λάδι » της βάπτισης για 3 ημέρες. Εκτός βέβαια από την τοπική καθαριότητα για λόγους υγιεινής. Μετά από 3 ημέρες, η μητέρα έπλενε το μωρό, όπως κι όλα τα ρούχα που είχαν χρησιμοποιηθεί στη βάπτιση. Τα νερά έπρεπε να τα πετάξει στη θάλασσα ή σε μέρος καθαρό, που δεν μπορούσε να πατηθεί. Ιδιαίτερα τα βαφτιστικά ρούχα, τα ξέπλεναν στη θάλασσα.

( Γιάννης Ρουπακιάς, Ακριβή Καρατέγου, Κρίστα Καρατέγου )

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

        Όταν το παιδί μεγάλωνε, τα ταχταρίσματα και τα παιχνίδια στην αγκαλιά της μητέρας περιορίζονταν και έδιναν τη θέση τους σε άλλα που παίζονταν άλλοτε μέσα στο σπίτι και άλλοτε έξω, ενώ ήταν πάντοτε ομαδικά. Παραδοσιακά παιχνίδια υπάρχουν πολλά, όπως επίσης και παραλλαγές στο ίδιο παιχνίδι, από τόπο σε τόπο. Είναι γνωστά, για μικρά παιδιά τα :

« Η μικρή Ελένη », « Δεν περνάς κυρα-Μαρία », « Η μέλισσα », κλπ. Επίσης για λίγο μεγαλύτερα τα : « Ένα λεπτό κρεμμύδι », «Περνά – περνά η μέλισσα », « Η κυρα-πινακωτή », « Αλάτι χοντρό, αλάτι ψιλό », « Τυφλόμυγα » κλπ. Πολλά επίσης ήταν τα παιχνίδια που παίζονταν σε εξωτερικό χώρο, όπως « κρυφτό » και « κυνηγητό » με πολλές παραλλαγές.

       Στα πλαίσια της εργασίας αυτής, το ενδιαφέρον στράφηκε στο να γνωρίσουν και να παίξουν τα ίδια τα παιδιά κάποια απ’  αυτά τα παιχνίδια, κάτι που τα ενθουσίασε πολύ. Επίσης καλό θα ήταν να αναφέρουμε ότι πριν αρχίσει το παιχνίδι τα παιδιά έλεγαν κάποια μικρά «ποιηματάκια», τα γνωστά  « λαχνίσματα », με τα οποία όριζαν τη « μάνα » του παιχνιδιού, ή εκείνον που θα τα « φύλαγε »: 

Άλφα βήτα

κόψε πίτα

δώσ’  και με,

και του Νικήτα.

Ένα, δύο, τρία

κι από κάτω δεκατρία.

Έβαλα το στοίχημά μου

για να τύχει τ’  όνομά μου.

Ανέβηκα στην πιπεριά

να κόψω ένα πιπέρι

κι η πιπεριά τσακίστηκε

και μου ‘κοψε το χέρι.

Δώσ’  μου το μαντηλάκι σου

το χρυσοκεντημένο

να δέσω το χεράκι μου

που είναι ματωμένο,

μες στο αίμα βουτηγμένο.

( Μαρία Γκαϊντατζή ) 

        Τέλος, κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, τα παιδιά έλεγαν κάποιες « ευχές » για να χάσει ο αντίπαλος :

Ήρθε μια γρια απ’  την Πόλη

κι έφερε το χάσει – χάσει,

Παναγίτσα μου, να χάσει.     

        Ακολουθούν κάποια παραδοσιακά παιχνίδια που τα παιδιά, συγκέντρωσαν, κυρίως από παππούδες, γονείς κλπ.

Τσιλίκι

 Το παιχνίδι αυτό παιζόταν με δύο ξύλα, ένα μεγάλο κι ένα μικρότερο, μυτερό. Χτυπούσαν το μεγάλο κι εκείνο καθώς πεταγόταν ψηλά, το ξανακτυπούσαν για να πάει όσο γίνεται πιο μακριά.

( Μαρία Γκαϊντατζή ) 

Αμάδες

Σ’  αυτό το παιχνίδι, έβαζαν πέτρες όρθιες, τη μια πάνω στην άλλη.  Η μεγαλύτερη απ’  αυτές, έμπαινε πρώτη και ήταν η « μάνα ». Τα παιδιά, από μια απόσταση, έριχναν πέτρες προσπαθώντας να τις χτυπήσουν.  Νικητής ήταν αυτός που θα έριχνε τη « μάνα » , ή την πέτρα που θα ήταν πιο κοντά στη  « μάνα ».

( Ιωάννα Κουκά ) 

Ρόδες

 Τα παιδιά έβρισκαν παλιές ρόδες ή στεφάνια. Χωρίζονταν σε ομάδες κι ο κάθε παίχτης κυλούσε τη ρόδα ή το στεφάνι του, προσπαθώντας να κάνει όσους περισσότερους κύκλους μπορούσε, χωρίς να του πέσει. Ο αρχηγός της κάθε ομάδας, μετρούσε τους γύρους.

( Μανιόλα Βάτα ) 

Αμπάριζα

 Είδος κυγηγητού, όπου τα παιδιά, χωρίζονταν σε ισάριθμες ομάδες και όριζαν μια κολόνα, ή δέντρο  « αμπάριζα », που ακουμπώντας εκεί, δεν κινδύνευαν να πιαστούν απ’  τον αντίπαλο. Όταν άρχιζαν το παιχνίδι, άφηναν την αμπάριζά τους, προκαλώντας τον αντίπαλο να τους πιάσει. Όποιος δεν κατάφερνε να γυρίσει γρήγορα στην αμπάριζά του, έπεφτε στα χέρι του αντιπάλου, ως αιχμάλωτος, και έχανε την « αμπάριζα ».

( Έλενα Δικονυμάκη )

Ρολόι

Παίρνουμε ένα σχοινάκι και το γυρίζουμε γύρω γύρω ενώ ταυτόχρονα πηδάμε από πάνω του. Όποιος πατήσει το σχοινί χάνει τη σειρά του και συνεχίζει ο επόμενος παίχτης. 

Μικρή Ελένη 

Ένα παιδί κάθεται κάτω κάνοντας ότι κλαίει και τα υπόλοιπα κάνουν ένα κύκλο γύρω του και τραγουδούν :  « Η μικρή Ελένη κάθεται και κλαίει γιατί δεν την παίζουνε οι φιλενάδες της. Σήκω Ελένη τα μάτια κλείσε και κυνήγα μας ».   Τότε το παιδί που έκανε τη Μικρή Ελένη σηκώνεται και κυνηγάει τα υπόλοιπα. Αυτό το παιδί που θα πιάσει, θα πάρει τη   θέση της. 

Αγαλματάκια 

Ένα παιδί τα «φυλάει». Τα υπόλοιπα είναι σε κάποια απόσταση από αυτό και το ρωτάνε:                  « Αγαλματάκια ακούνητα αμίλητα αγέλαστα, μέρα ή νύχτα; » Όταν το παιδί που τα φυλάει απαντάει «μέρα», τότε ανοίγει τα μάτια του και οι υπόλοιποι πρέπει να είναι ακίνητοι σαν αγάλματα. Άμα κάποιος κουνηθεί, τότε χάνει. Όταν το παιδί που τα φιλάει πει «νύχτα»,  τότε οι υπόλοιποι θα πρέπει να τον πλησιάσουν σιγά σιγά.  Ο  πρώτος που θα τον φτάσει, θα τον χτυπήσει στην πλάτη και τότε το παιδί που τα φύλαγε, θα τους κυνηγήσει. Τη θέση του θα πάρει το παιδί που θα πιάσει.

Εφτάπετρο

Στήνουμε εφτά πέτρες τη μια πάνω στην άλλη. Μετράμε μια απόσταση 10 βήματα από αυτές. Από αυτή την απόσταση ρίχνουμε συρτά μια μπάλα με σκοπό να τις πετύχουμε. Ο πρώτος που θα τις πετύχει και θα τις ρίξει κάτω, πρέπει να τρέξει να πιάσει την μπάλα . Με αυτήν θα σημαδεύει τους συμπαίχτες του και όποιον πετύχει, βγαίνει έξω από το  παιχνίδι. Οι υπόλοιποι προσπαθούν να ξαναστήσουν τις επτά πέτρες.

Πινακωτή 

"Πινακωτή Πινακωτή από το άλλο μου αυτί». Είναι κάτι σαν το σημερινό χαλασμένο τηλέφωνο. Κάποιο παιδί λέει στο αυτί των υπόλοιπων παιδιών κάποια φράση ή κάποια λέξη όχι όμως πολύ καθαρά. Τα αλλά παιδιά λένε δυνατά αυτό που ακούσανε που συνήθως είναι κάποια φράση αστεία και εντελώς διαφορετική από αυτό που τους είπε το πρώτο παιδί στο αυτί.

 ( Αντώνης Μπόκαρης )